kabakulak
Genellikle en sık kulak altında olmak üzere tükürük bezlerinde ağrılı büyümeye yol açan akut, bulaşıcı bir virüs hastalığıdır.
Kabakulak doğrudan temas ile bulaşır. Virüs muhtemelen vücuda ağızdan girer ve tükürük bezleri şişmeden önce 1-6 gün ve bezler şiş olduğu süre boyunca (genellikle 5-9 gün) tükürükte virüs bulunabilir. Genellikle tek bir tükürük bezi şiş bile olsa tek bir hastalık kalıcı bağışıklık sağlar.
Kızamık ve Suçiçeği kadar bulaşıcı değildir. Kış sonunda ve ilkbaharın ilk döneminde en çok görülür. Hastalık her yaşta görülebilirse de çoğu vaka 5-10 yaşındaki çocuklarda ortaya çıkar; hastalık 2 yaşından küçük çocuklarda seyrek görülür ve bir yaşında kadar bebekler genellikle bağışıktır.
Belirtileri :
14-24 günlük bir kuluçka döneminden sonra kabakulak titreme, baş ağrısı, iştahsızlık, kırgınlık ve tükürük bezinin tutulduğu anlaşılmadan önce 12-24 saat sürebilen düşük-orta dereceli ateş ile başlar. Bu belirtiler hafif vakalarda olmayabilir.
Çiğneme ve yutkunmayla, özellikle sirke ya da limon suyu gibi asitli sıvılar alındığında görülen ağrı ilk belirtidir. Kulak altındaki veya tutulan diğer tükürük bezleri son derce ağrılıdır. Kulak altı tükürük bezlerinin şişmesiyle birlikte ateş genellikle 39,5-40 dereceye kadar çıkar. İkinci günde bezlerdeki şişme maksimum düzeye ulaşır ve kulağın ön ve altında çevresine yayılan doku ödemi görülür. Bezlerin üstündeki deri gerilebilir ve parlaktır. Tutulan bezler 24-72 saatlik ateşli dönemde ağrılıdır.
Komplikasyonları :
Orşit ya da Ooforit : Ergenlikten sonra kabakulak geçiren erkrk hastaların yaklaşık %20’sinde tetstislerde tek taraflı olmak üzere orşit vardır. Kısırlık enderdir ve hormonal işlev kaybolmaz. Kızlarda yumurtalık tutulumu daha seyrek görülür, daha az ağrılıdır ve daha sonra infertilite görülmez.
Meningosefalit : Hataların %1-10’unda baş ağrısı, ense sertliği meydana gelebilir. Yaklaşık 1000-5000 kabakulak vakasının birinde, sersemleme ve hatta ani gelişebilen koma ya da havalelerle ağır ansefalit belirtileri görülebilir.
Pankreatit : İlk haftanın sonlarına doğru bir çok hastada pankreatiti düşündüren ani şiddetli bulantı ve kusma, karın ağrısı olabilir. Bu semptomlar 1 hafta içinde kaybolur, hasta tamamen iyileşir.
Çeşitli Komplikasyonlar : Çok ender olarak prostatit, nefrit, miyokardit, mastit ve gözyaşı bezi tutulumu görülebilir.
Tedavisi :
Kabakulak tedavisi oluşan semptomlara yöneliktir. Yumuşak gıdalar çiğnemele ortaya çıkan ağrıyı azaltır. Asitli maddeler (örn. Narenciye suları) rahatsızlık yaratır ve alınmamalıdır. Baş ağrısı ve genel kırgınlıkta ateş düşürücü, ağrı kesici ilaçlar alınabilir.
Komplikasyaonlarda semptomatik olarak tedavi edilir. Orşitli hastalarda yatak istirahati gereklidir.